Ergens lacht Eric Goens in zijn vuist – volgens het spreekwoord hoort het met een verkleinwoord, maar de man heeft grote handen. Ik heb ze al eens gedrukt. In het voorlopig ter ziele gegane Bar Goens op VTM had Goens een goeie drie maanden geleden Frédéric De Gucht te gast en sprak hij ongeveer de volgende gevleugelde woorden: ‘Als ik u in oktober opnieuw uitnodig, dan zal ik u verwelkomen als voorzitter van Open VLD.’ De Gucht ontkende dat toen stellig, al was hij de liberaal die overal te lande kwam opdraven waar men ook maar een centimeter blauwe loper uitrolde.
Ondertussen zijn we nauwelijks een zomervakantie verder en is het al geschied. De kop van Eva De Bleeker rolt, in het spoor van die van Egbert Lachaert en Tom Ongena, naar het vergeetputje in de Melsensstraat. Gelukkig was het dankzij de klimaatverandering een hete zomer of er dreigde een serieus sneeuwbaleffect te ontstaan. En ziedaar: Frédéric De Gucht wordt 110 procent zeker de nieuwe leider van de Vlaamse Liberale Democraten. Van zijn twee tegenkandidaten Filip Walleyn en Francis Uyttebrouk hoeven we overigens niet veel te verwachten. Bij het zien van hun profielen – en dan heb ik het niet over mediatieke flair – proestte menig landgenoot in de vuist, hoe groot of klein zijn of haar hand ook was. Tegenstand zullen ze niet bieden: een veganist werpt meer vlees in de schaal dan zij om het blauwe bolwerk te betreden. Onder een nog steeds te bepalen nieuw elan zullen De Gucht en de Zijnen dus vanaf oktober naarstig toewerken naar een open samenleving waarin het individu centraal staat.
Als kind van paars-groen en van zelfstandigen (die zelf evenwel meestal rood stemden), keek ik als tiener en student vaak op naar de bevlogen debatten van Guy Verhofstadt en de fijnbesnaarde en een tikkeltje pedante intellectuele redevoeringen van Karel De Gucht. Toen ik afgelopen weekend het interview met die laatste las in De Morgen (6/09), dacht ik: waar is de tijd? De zo belezen man voor wie Bart De Wever altijd een doorn in het oog zal zijn, die in De Slimste Mens zo de laatste vijf Oekraïense presidenten zou kunnen opnoemen, maar zogezegd niet op de naam van Anneleen Van Bossuyt kan komen, en de journalist die het spel meespeelt. Heerlijk. Echt, waar is de tijd?
Na de passage van Frédéric De Gucht in De Afspraak dinsdag wist ik: die tijd komt nooit meer terug. Kijkend in mijn eigen grote handpalm voorspel ik dat met dezelfde stelligheid als Eric Goens drie maanden geleden. Als je beste – en terechte – interventie tijdens de uitzending is dat het een compleet non-issue is dat Wendytjes Clément na al die jaren dan toch de zoon van Prins Laurent blijkt te zijn, tja, dan zie ik de nieuwe donkerblauwe bui al hangen. En dat zeg ik niet om mijn naamgenoot met een c en accenten op beide e’tjes als persoon onderuit te halen. Ook al liet die zich in het gesprek met Fatma Taspinar en Ivan De Vadder vooral door die laatste stevig de kaas van het brood eten, hoe driftig De Gucht ook op z’n De Vadders met een balpen zat te klikken.
Dat hij nog aan mediatieke présence moet winnen, is logisch. Alleen raspaarden kweken die op één dag, en de media zijn een pak onverbiddelijker en opgehitster dan in de tijd dat vader Karel de plak zwaaide. Nee, het probleem is dat De Gucht geen pakkend antwoord wist te formuleren op de vraag die er werkelijk toe doet: wat is vandaag nog de plaats van een liberale partij op het politieke toneel en in de samenleving?
Als uitloper van het verlichte denken heeft het liberale gedachtegoed absoluut zijn merites. Nu zijn we echter op het punt aanbeland dat het spel van de vrije markt en de globalisering zijn limieten heeft bereikt. De ‘neo’ in het neoliberalisme heeft ons niet uit the matrix gekregen, maar juist de krachten gevoed die ons hebben opgezadeld met populisme en autocraten. Autocratie staat haaks op waar het liberalisme voor staat. Maar het is net het groeiende besef in de onderbuik van de samenleving – en dan heb ik het over een gevoel, niet over sociale status – dat vrijheid, kapitalisme en the great American Dream uiteindelijk niet alle problemen opgelost krijgen en de planeet mee in crisis hebben gestort, dat ervoor zorgt dat de slinger nu de andere kant op slaat.
Ik ben het ermee eens dat een individu in de maatschappij zoveel mogelijk kansen moet krijgen om zijn leven in te richten zoals hij/zij/x het wil, ingebed in een groter geheel en met solidariteit voor de medemens. Het is een spel van geven en nemen – van vraag en aanbod, om even een economisch bruggetje te maken.
Dat de nieuwe Open VLD onder leiding van F*DG, zoals hij zichzelf op T-shirts noemt, het zal opnemen voor economie en ondernemerschap, is nogal wiedes. Maar dat doen De Wever en de Zijnen ook: door naar het centrum op te schuiven, is de N-VA als machtspartij nu aan zet om met Arizona heel wat van de initieel blauwe paradepaardjes binnen te rijden. Economie en zelfbeschikkingsrecht zijn niet langer exclusief liberale thema’s.
In De Afspraak sloeg De Gucht er niet in om echt een vuist te maken over waarom de nieuwe Open VLD er beslist moet zijn. Van de gedoodverfde voorzitter verwacht je op zo’n moment een resoluut en bevlogen antwoord. Zijn next best answer na ondernemerschap? ‘Privacy.’ Waar presentatrice Fatma Taspinar meteen de kanttekening bij maakte: niet geheel onbelangrijk, maar niet top of mind. Dat doet vermoeden dat er nog héél wat werk aan de winkel is om die nieuwe blauwdruk goed te krijgen.